Palliatieve zorg in het hospice

In Hospice Nijkerk bieden wij palliatieve zorg aan onze gasten. Palliatieve zorg is een vorm van zorg die zich richt op het verbeteren van de levenskwaliteit voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn. We stemmen onze zorg zo goed mogelijk af op de waarden, wensen en behoeften van de gast en diens naasten. Daarnaast sluiten we in onze zorg aan bij landelijke wet- en regelgeving, richtlijnen en methodieken (zie kader voor enkele voorbeelden).

Vier dimensies van zorg
In de richtlijn ‘Zingeving en Spiritualiteit in de Palliatieve Fase’ (2018) wordt de zorg in de laatste levensfase beschreven in vier dimensies: de lichamelijke, psychische, sociale en spirituele dimensies van lijden. Deze dimensies zijn terug te vinden in de individuele zorgplannen waarin wij voor iedere gast in ons hospice beschrijven welke zorg nodig is. In aanvulling daarop bieden wij extra zorg (‘complementaire zorg’) die erop gericht is het welbevinden en comfort van onze gast te vergroten (bijvoorbeeld via massages, muziek of beeldende begeleiding).

Zingeving in de laatste levensfase
In de hierboven genoemde richtlijn Zingeving wordt uitgelegd dat de begrippen ‘zingeving’ en ‘spiritualiteit’ te maken hebben met alle mogelijk bronnen van inspiratie: van alledaagse tot godsdienstige bronnen. In de praktijk worden deze twee begrippen dan ook vaak op allerlei verschillende manieren uitgelegd. In de richtlijn staat hierover:

Voor sommige mensen ligt het accent hierbij op het gevoelsleven (bijvoorbeeld bidden, genieten van de natuur, literatuur, muziek, kunst) of activiteiten (mediteren, rituelen voltrekken of zich inzetten voor een goede zaak), anderen beleven het meer intellectueel (contemplatie, studie). Spiritualiteit heeft invloed op het hele bestaan, is dynamisch, en heeft meer te maken met de bron van een levenshouding dan met een af te bakenen levensgebied (richtlijn Zingeving, pag. 9).

De relatie tussen de vier dimensies van zorg wordt vaak als volgt uitgebeeld (zie afbeelding bij dit artikel). Deze afbeelding laat zien dat het lichamelijke, sociale en psychische welbevinden invloed heeft op hoe iemand omgaat met spirituele-/zingevingsvragen. Andersom werkt dat ook: de bronnen die voor iemand belangrijk zijn – bronnen die ‘zin’ of ‘betekenis’ geven, beïnvloeden hoe wij reageren op wat ons overkomt in de lichamelijke, sociale en psychische aspecten van het leven (richtlijn Zingeving, pag. 5).

Zingevingszorg
Het bovenstaande betekent dat de zorg die we in het hospice bieden op het gebied van zingeving en spiritualiteit heel verschillend kan zijn. Iedereen in het hospice (de verpleegkundigen, de coördinatoren, de vrijwilligers) kan daar op zijn of haar unieke manier aan bijdragen. Zo staat het ook in de landelijke richtlijn: zingeving en spiritualiteit is de verantwoordelijkheid van alle zorgverleners (richtlijn Zingeving, pag. 5). In dit proces helpt het om te weten welke bronnen voor jou persoonlijk belangrijk zijn: wat voor jou van betekenis is beïnvloedt vaak hoe je op een ander reageert. In het hospice staat onze gast en diens overtuiging centraal en proberen wij daar zo zorgvuldig mogelijk bij aan te sluiten – ieder op onze eigen manier.

Geestelijk verzorgers
Aanvullend op deze gezamenlijke zorg zijn in ons hospice twee geestelijk verzorgers actief. Eén van hen is wekelijks op een vast dagdeel aanwezig in het hospice, de ander is ‘back-up’ en valt in wanneer nodig. Onze geestelijk verzorgers zijn beiden opgeleid als academisch theoloog. Eén van hen is man, de ander vrouw. Eén van hen is in het dagelijks leven werkzaam als predikant, de ander als docent theologie in het hbo en als onderzoeker. Eén van hen is aangesloten bij de landelijke Vereniging voor Geestelijke VerZorgers (VGVZ).
Een geestelijk verzorger is een professional die gespecialiseerd is in zingevings-/spirituele zorg en deze als professional kan verlenen aan iedereen, ongeacht geloofs- of levensovertuiging (richtlijn Zingeving, pag. 36). Geestelijk verzorgers roepen door hun aanwezigheid vaak een andere reactie op dan artsen of verpleegkundigen (richtlijn zingeving, pag. 23). Een geestelijk verzorger heeft specifieke competenties in het omgaan met existentiële vragen, bijvoorbeeld rond thema’s als identiteit, betekenis, lijden en dood, schuld en schaamte, verzoening en vergeving, vrijheid en verantwoordelijkheid, hoop en wanhoop, liefde en vreugde. Daarnaast is een geestelijk verzorger vertrouwd met het reageren op levensbeschouwelijke thema’s en overtuigingen, zoals geloof en ongeloof of iemands relatie tot God of het ‘ultieme’. Ook is een geestelijk verzorger getraind in het reageren op en verbinden met wat door iemand als waardevol wordt ervaren, zoals relaties met zichzelf, familie, vrienden, werk, natuur, kunst en cultuur, ethiek en het leven zelf (richtlijn zingeving, pag. 4).

Werkgroep zingeving
In het hospice is een werkgroep zingeving actief, die als taak heeft om deze zorg steeds onder de aandacht te brengen en te helpen dit concreet handen en voeten te geven.

Waardig(samen)leven
tot aan het eind